Çocuklar İçin En İyi 7 Bağışıklık Takviyesi

Önemli Çıkarımlar

• Temel Öncelik : Dengeli beslenme, yeterli uyku ve iyi hijyen, çocuğun bağışıklık sağlığı için en önemli faktörlerdir.
• Anahtar Takviyeler: Çocukların bağışıklığını desteklemek için en güçlü bilimsel kanıtlar C vitamini, D vitamini, çinko ve probiyotikler için bulunmaktadır.
• Ne Zaman Kullanılır: Takviyeler özellikle okula dönüş döneminde, kış aylarında veya çocuğunuz seçici bir yiyiciyse faydalı olabilir.
• Güvenlik Anahtardır:Yeni bir takviyeye başlamadan önce mutlaka çocuk doktorunuza danışın ve çocuklar için özel olarak formüle edilmiş ürünleri tercih edin.

Bağışıklık Savunmasını Destekleme

Güçlü bir bağışıklık sistemi, çocukların sağlıklı kalması ve gelişmesi için büyük önem taşır. Sınıftan oyun alanına kadar çocuklar her gün birçok yeni bakteri, virüs ve diğer mikroplarla temas eder. Bağışıklık sistemi tasarlandığı şekilde çalıştığında, soğuk algınlığı, grip ve diğer enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olur; böylece çocuklar büyüyebilir, öğrenebilir ve hayattan en iyi şekilde keyif alabilir. Çocukların bağışıklık savunmaları hâlâ gelişme aşamasında olduğundan, doğru beslenme ve temel diyet takviyeleriyle desteklenmeleri uzun vadeli sağlık açısından önemli katkı sağlayabilir.

Çocuklar İçin En İyi Bağışıklık Takviyeleri

Ebeveynler, temel diyet takviyeleri kullanarak çocuklarının bağışıklık sistemini destekleyebilir. İşte en çok öne çıkan yedi takviye:

1. A Vitamini: “anti-enfektif” vitamin

A vitamini, keşfedilen ilk yağda çözünen vitamindir ve “anti-enfektif” özelliklerini vurgulamak için bu adı almıştır. A vitamini, enfeksiyona karşı ilk savunma hattı olan cilt hücreleri ve mukoza zarlarının sağlığı ve işlevi için kritik öneme sahiptir.

A vitamini ayrıca beyaz kan hücrelerinin düzgün çalışması için gereklidir ve timus fonksiyonu, tümörle mücadele aktivitesi ve antikor yanıtı dâhil olmak üzere bağışıklık sisteminin birçok işlevini destekler. Özellikle virüslerle savaşmada önemli rol oynar.

Düşük A vitamini seviyelerinin, viral solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı artırdığı bulunmuştur. Ayrıca çocuklarda A vitamini takviyesinin, viral enfeksiyon sırasında bağışıklık fonksiyonunu iyileştirmede anlamlı faydalar sağladığını gösteren güçlü bilimsel kanıtlar vardır.

A vitamini takviyesinin, dünyanın birçok bölgesinde yaşayan çocukların sağlığını iyileştirmede kritik rol oynadığı gösterilmiştir.¹

2. Çinko: bağışıklığın “kapı bekçisi”

Çinko , bağışıklık fonksiyonunun pek çok yönünde doğrudan rol oynadığı için bağışıklığın “kapı bekçisi” olarak adlandırılır. Çinko seviyeleri düştüğünde, virüslerle savaşan belirli beyaz kan hücrelerinin sayısı azalır ve bağışıklık sisteminin ana kontrol merkezi olan timus bezinden salgılanan önemli aktivatörler ve hormonlar da düşer.

Çinko ayrıca soğuk algınlığına neden olanlar gibi bazı virüslere karşı doğrudan etki gösterebilir. Bunun yanında sağlıklı solunum ve gastrointestinal sistem yapısı ile besinlerin bağırsaklardan uygun şekilde emilimi için de gereklidir. Çinko yetersizliğinde bağışıklık sistemi genel olarak zayıflar ve enfeksiyon riski belirgin şekilde artar.^3-5

Çinko; tabletler, kapsüller ve pastiller dâhil olmak üzere birçok formda mevcuttur.. 

3. C vitamini: bağışıklığın anahtarı

C vitamini , özellikle soğuk algınlığı söz konusu olduğunda, bağışıklık desteği denildiğinde akla gelen en temel takviyedir.

C vitamini, cilt ve mukoza zarları gibi enfeksiyona karşı fiziksel bariyerleri destekler. Ayrıca beyaz kan hücrelerini aktive ederek istilacılara karşı saldırıyı başlatır ve vücudun antiviral bileşiği olan interferonu destekler. Antikor üretimi ve timustan hormon salınımı üzerinde de olumlu etkileri vardır.⁶ 

Enfeksiyon sırasında veya stres altındayken C vitamini ihtiyacı artar. Stresin C vitamini seviyelerini düşürmesi, stresli dönemlerde soğuk algınlığına yatkınlığın artmasının nedenlerinden biridir.⁷

C vitamini, bebekler ve çocuklar için özel olarak formüle edilmiş ürünler dâhil olmak üzere tüm takviye formlarında mevcuttur.

4. D vitamini: kemik ve bağışıklık sistemi desteği

D vitamini güneş ışığı ve bazı gıdalar yoluyla üretilebilse de, özellikle çocuklarda yeterli düzeylerin sağlanması için D3 vitamini takviyesi önemlidir. Bu yalnızca bağışıklık sistemi için değil, kemik sağlığı için de gereklidir.

D3 vitamininin bağışıklık fonksiyonunu destekleyen çok sayıda etkisi gösterilmiştir. Yüksek D3 düzeylerine sahip olan veya D3 takviyesi alan bireylerde solunum yolu viral enfeksiyonlarının daha az görüldüğü bulunmuştur.⁸˒⁹                 

British Medical Journal’da yayımlanan bir meta-analiz, düşük D3 düzeyine sahip bireylerde D3 takviyesi kullanımının solunum yolu enfeksiyonlarını %70 oranında azalttığını göstermiştir.⁸ 

Önerilen Doz: 

• 5 yaş altı çocuklar: günde yaklaşık pound başına 50 IU
• 5–9 yaş: günde 2.000 IU
• 9–12 yaş: günde 2.500 IU
• 12 yaş üzeri: günde 2.000–5.000 IU (yetişkin dozu)

5. Omega-3 Yağ Asitleri: hücre zarlarının temeli

Balık ve alg yağlarında bulunan EPA ve DHA, çocukların bağışıklık fonksiyonunun şekillenmesinde önemli rol oynar. Hücre zarlarının temel bileşenleri olarak beyaz kan hücrelerinde hücre sinyalizasyonunu ve iletişimini desteklerler.       

EPA ve DHA, bağışıklık yanıtının dengelenmesine ve inflamasyonun düzenlenmesine katkıda bulunur. Bu denge, yeni mikroplara maruz kalmaya alışma sürecindeki çocuklar için özellikle önemlidir.¹¹⁰

Çocuklarda yapılan ön çalışmalar, daha yüksek omega-3 alımının daha az solunum yolu enfeksiyonu ve daha düşük alerji sıklığı ile ilişkili olduğunu göstermektedir.^10,11

Çocuklar için günlük alım önerilerim şunlardır:

• 0–2 yaş arası çocuklar: 200–300 mg/gün (en az 100 mg DHA)
• 2–6 yaş arası çocuklar: 200–300 mg/gün (≥%60 EPA)
• 6–12 yaş arası çocuklar: 500–1.000 mg/gün (≥%60 EPA)
• 12 yaş üzeri çocuklar: 1.200–2.000 mg/gün (≥%60 EPA)

6. Probiyotikler: bağırsak sağlığı kahramanı

Bağışıklık sisteminin %70’ten fazlasının insan gastrointestinal sisteminde bulunduğunu biliyor muydunuz?

Probiyotikler, insan bağırsak yolunda yaşayan faydalı bakteri, maya ve diğer mikroorganizmalardır. Probiyotikler, vücudumuzda barındırdığımız mikropların genetik materyalinin tümünü ifade eden “mikrobiyomun” sağlığını desteklemeye yardımcı olabilir. İnsan bağırsak mikrobiyomu, genel sağlıkta ve özellikle bağışıklık sistemimizin işlevsel kapasitesinde büyük rol oynar.

Probiyotik takviyeleri , kapsül, sıvı veya gıdalarda bulunan, güvenli şekilde dondurularak kurutulmuş canlı bakteri ya da maya formlarını içerir. Bu takviyeler, özellikle çocukluk döneminde bağışıklık fonksiyonunu destekleme potansiyelleri açısından kapsamlı biçimde incelenmiştir. Etkileri büyük ölçüde, bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde merkezi rol oynayan bağırsak mikrobiyomu ile nasıl etkileşime girdiklerinden kaynaklanır. Probiyotik takviyeler ayrıca bağırsak bariyerini güçlendirme, bağışıklık tepkilerini dengeleme, antikor üretimini artırma ve enfeksiyon riskini azaltma yoluyla bağışıklık sağlığını destekler. Etkiler türe özgüdür; Lactobacillus ve Bifidobacterium türleri bağışıklık üzerindeki etkileri açısından en çok incelenenlerdir.^12-14 

Birçok probiyotik üreticisi, çocuklara özel olduğu kadar belirli yaş grupları ve farklı ihtiyaçlar için formüle edilmiş ürünler sunar. Başarılı sonuçlar genellikle günde 5 milyar ila 20 milyar canlı organizma alımıyla elde edilir. İnsan klinik çalışmalarında test edilmiş, tanımlanmış suşlara sahip probiyotik takviyelerin kullanılması önerilir.

7. Maya Beta-Glukanları: beyaz kan hücreleri için güçlü destek 

Beta-glukanlar , çeşitli kaynaklarda bulunan lif tipi polisakkaritlerdir (kompleks şekerler). Maya beta-glukanı (özellikle ekmek mayasından (Saccharomyces cerevisiae) elde edilen) yulaf, arpa ve maitake ya da reishi gibi tıbbi mantarlarda bulunan beta-glukanlardan yapısal olarak farklıdır.

Maya beta-glukanlarının temel sağlık yararları bağışıklık sistemi üzerinedir. İnsan beyaz kan hücrelerinin hücre yüzeylerinde maya beta-glukanına özgü reseptörler bulunur. Bir kilidin yalnızca doğru anahtarla açılması gibi, bu reseptörler maya beta-glukanının özgün yapısına özeldir. Maya beta-glukanı bu reseptörlere bağlandığında, istilacı organizmalarla savaşmaya yardımcı olmak üzere beyaz kan hücrelerini belirli ve kontrollü şekillerde aktive eder.On binlerce bilimsel çalışma, bu doğal bileşiklerin beyaz kan hücrelerini güvenli ve kontrollü biçimde aktive edebildiğini ortaya koymuştur.

İnsan klinik araştırmaları da bu etkilerin olumlu sonuçlar doğurduğunu doğrulamıştır. Günde toplam  500 mg  maya beta-glukanının(genellikle günde iki kez 250 mg), yirmiden fazla çift kör klinik çalışmada üst solunum yolu enfeksiyonlarının (soğuk algınlığı ve grip) önlenmesinde faydalı etkiler göstermiştir. Çocuklar açısından bu, daha az okul günü kaçırılması anlamına gelir; enfekte olduklarında ise semptomlar plasebo grubuna kıyasla genellikle daha hafiftir.¹⁵

Bağışıklık Sistemini Anlamak

Bağışıklık sistemi, çocukları hastalıklara karşı korumaya yardımcı olan vücudun ana savunma ağıdır. Beyaz kan hücreleri, cilt ve mukoza zarları, bağırsaklar, lenf düğümleri ve timus ile dalak gibi özel bezler dâhil olmak üzere birçok bileşenden oluşur. Bu yapıların tümü birlikte çalışarak virüsleri, bakterileri ve diğer zararlı istilacıları tanıyan ve onlara yanıt veren bir kalkan oluşturur.

Sağlıklı bir bağışıklık sistemi yalnızca enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda geçmiş maruziyetleri “hatırlayarak” vücudun aynı patojenle tekrar karşılaştığında daha hızlı yanıt vermesini sağlar.

Bağışıklık Sistemi Nasıl Çalışır?

Bağışıklık sisteminin iki farklı bölümü vardır: doğuştan gelen ve adaptif bağışıklık.

Doğuştan gelen bağışıklık sistemi ilk savunma hattıdır. Cilt, mide asidi ve istilacılara karşı hızla yanıt veren bağışıklık hücreleri gibi bariyerleri içerir. Bu sistem özgül değildir; tehdidin ne olduğuna bakmaksızın tüm istilacıları hedef alır. Mide asidi, doğuştan gelen bağışıklığın güçlü bir örneğidir. Bir bakteri, virüs veya parazit yutulduğunda, mide asidi onu hızla yok etmek üzere tasarlanmıştır.¹

Bir organizma bu ilk savunma hattını aşarsa, adaptif bağışıklık sistemi devreye girer. Bu sistem, belirli mikropları hedefleyen özel hücreler ve antikorlar üretir ve bağışıklık hafızası oluşturarak gelecekte aynı organizmayla karşılaşıldığında hızlı ve etkili bir yanıt verilmesini sağlar.

Son Yorumlar

Sıkça söylendiği gibi, önleme tedaviden daha değerlidir. Özellikle soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlarla mücadelede, bu ilk yedi takviyeden herhangi biriyle bağışıklık fonksiyonunu desteklemenin faydalı olabileceğini gösteren çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Çocuğunuz için bağışıklık desteğini en üst düzeye çıkarmak amacıyla bu takviyelerin bir kısmını veya tamamını birlikte kullanmanın bilinen bir sakıncası yoktur.

Çocuğunuz soğuk algınlığına yakalanırsa, yardımcı olabilecek başka diyet takviyeleri de mevcuttur. Bunların başında, koyu mor renginden sorumlu olan antosiyaninler açısından zengin Avrupa siyahı mürver (Sambucus nigra) gelir. Bilimsel literatürde yayımlanan çok sayıda çalışma, siyah mürverin bağışıklık fonksiyonunu desteklediğini göstermektedir ve yetişkinlerde soğuk algınlığına bağlı üst solunum yolu semptomlarının başlangıcında kullanıldığında faydalı olabileceğine dair bazı klinik kanıtlar vardır.^16,17 

Ancak 5–12 yaş arası çocuklarda belirgin üst solunum yolu semptomlarının incelendiği bir çalışmada, siyah mürver takviyesinin fayda sağlamadığı görülmüştür. Bu nedenle bir kez daha vurgulamak gerekir ki odak noktası önleme olmalıdır.

Mürver preparatları kapsül, tablet ve çocuklar için şurup, sıvı veya sakız formunda mevcuttur.

Referanslar:

1. Imdad A, Mayo-Wilson E, Haykal MR, vd. Altı aydan beş yaşına kadar olan çocuklarda morbidite ve mortaliteyi önlemek için A vitamini takviyesi. Cochrane Veritabanı Sistemi Rev. 2022 Mart 16; 3 (3): CD008524. 
2. Borel P, Desmarchelier C. A Vitamini Durumu ve A Vitamini Biyoyararlanımı ile İlişkili Genetik Varyasyonlar. Besinler. 2017 Mart 8; 9 (3): 246.
3. Wessels I, Maywald M, Rink L. Bağışıklık Fonksiyonunun Kapısı Olarak Çinko. Besinler. 2017 Kasım 25; 9 (12).
4. SA, Obeid S, Ahlenstiel C, Ahlenstiel G.Antiviral Bağışıklıkta Çinkonun Rolü okuyun. Adv Nutr. 2019 Temmuz 1; 10 (4): 696-710. 
5. Wessels I, Fischer HJ, Rink L. Çinkonun Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Diyet ve Fizyolojik Etkileri. Annu Rev. Nutr. 2021 Ekim 11; 41:133-175.
6. Carr AC, Maggini S. C vitamini ve bağışıklık fonksiyonu. Besinler. 2017; 9 (11): 1211. 
7. Hemilä H, Chalker E. C vitamini soğuk algınlığının şiddetini azaltır: bir meta-analiz. BMC Halk Sağlığı. 2023 Aralık 11; 23 (1): 2468. 
8. Martineau Adrian R, Jolliffe David A, Hooper Richard L, Greenberg Lauren, Aloia John F, Bergman Peter ve ark. Akut solunum yolu enfeksiyonlarını önlemek için D vitamini takviyesi: bireysel katılımcı verilerinin sistematik gözden geçirilmesi ve meta-analizi BMJ 2017; 356: i6583
9. Pham H, Rahman A, Majidi A, Su Evi M, Neale RE. Akut Solunum Yolu Enfeksiyonu ve 25-Hidroksivitamin D Konsantrasyonu: Sistematik Bir İnceleme ve Meta-Analiz. Int J Environ Res Halk Sağlığı. 2019; 16 (17) :3020. 
10. Bodur M, Yilmaz B, Ağagündüz D, Ozogul Y. Omega-3 Yağ Asitlerinin İmmünomodülatör Etkileri: Mekanistik İçgörüler ve Sağlık Etkileri. Mol Nutr Gıda Res. 2025 Mayıs; 69 (10): e202400752. 
11. Gorczyca D, Szeremeta K, Paściak M, vd. Serum Çoklu Doymamış Yağ Asitleri (PUFA'lar) ve Çocukların Diyet Enflamatuar İndeksi (C-DIITM) Çocuklarda Tekrarlayan Solunum Enfeksiyonları ile İlişkisi: Kesitsel Bir Çalışma. Besinler. 2024 Aralık 31; 17 (1) :153.
12. Carucci L, Coppola S, Luzzetti A, vd. Pediatrik çağda bağırsak mikrobiyomu-bağışıklık sistemi eksenini modüle etmede probiyotik ve postbiyotiklerin rolü. Minerva Pediatr (Torino). 2021 Nisan; 73 (2): 115-127. 
13. Zhang CX, Wang HY, Chen Teksas. Bağırsak Mikroflorası/Probiyotikler ve Bağışıklık Sistemi Arasındaki Etkileşimler. Biomed Res Int. 2019 Kasım 20; 2019:6764919.
14. Jankiewicz M, Lukasik J, Kotowska M, vd. Pediatride Probiyotiklerin Sürünme Özgüllüğü: Klinik Kanıtların Hızlı Bir İncelemesi. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2023 Şub 1; 76 (2): 227-231. 
15. Zhong K, Liu Z, Lu Y, Xu X. Sağlıklı deneklerde üst solunum yolu enfeksiyonunun önlenmesi ve tedavisi için maya β-glukanlarının etkileri: sistematik bir inceleme ve meta-analiz. Eur J Nutr. 2021 Aralık; 60 (8): 4175-4187. 
16. Wieland LS, Piechotta V, Feinberg T, vd. Viral solunum yolu hastalıklarının önlenmesi ve tedavisi için mürver: sistematik bir inceleme. BMC Tamamlayıcı Med Ther. 2021 Nisan 7; 21 (1) :112.
17. Tiralongo E, Wee SS, Lea RA. Mürver Takviyesi Hava Yolcularında Soğuk Süresini ve Semptomlarını Azaltır: Randomize, Çift Kör Plasebo Kontrollü Klinik Çalışma. Besinler. 2016; 8 (4) :182. Yayınlandı 2016 Mart 24. 
18. Macknin M, Wolski K, Negrey J, Mace S. 5 Yaş ve Üzeri Acil Servis Hastaları için Mürver Ekstresi Ayakta Grip Tedavisi: Randomize, Çift Kör, Plasebo Kontrollü Çalışma. J Gen Intern Med. 2020 Kasım; 35 (11) :3271-3277.