Kolajen Takviyeleri: Yararları, Türleri ve Eksiklik Belirtileri

Kolajen Ne İşe Yarar?

Vücutta en çok bulunan protein olan kolajen; kemikler, kaslar, tendonlar, bağlar, kıkırdak ve kan damarları dahil bağ dokuların temel yapı taşı olarak hayati bir rol üstlenir.

Kolajen, cildimizdeki ve bağ dokularımızdaki proteinlerin yaklaşık %70’ini oluşturur. Kolajen açısından zengin dermis tabakası ise cilt yapısının, neminin ve esnekliğinin korunmasına yardımcı olur. Kolajen ayrıca yapıyı, su içeriğini, işlevi ve esnekliği koruyarak sağlıklı eklemleri destekler.

Kolajen Seviyeleri Neden Azalır?

Kolajen seviyeleri, esas olarak kolajen üreten hücreler olan fibroblastların aktivitesinin azalması nedeniyle 35 yaşından sonra düşmeye başlar. Beslenmede eksik kalan protein, C vitamini, çinko, magnezyum ve B vitaminleri, sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, UV maruziyeti ve yüksek şekerli, düşük antioksidanlı beslenme gibi faktörler de bu duruma doğrudan etki edebilir.

Kolajen kaybı cildin esnekliğini azaltarak kırışıklıklara yol açar, eklemlerde ise ağrıya ve hareket kabiliyetinin azalmasına neden olur. Kolajen takviyeleri, vücudun kendi kolajenini üretmesi için gerekli yapı taşlarını sağlayarak bedene destek olur.

Kolajen Takviyelerinin Sağlığa Yararları

Özet

Pek çok bilimsel çalışma, günde genellikle 3 ila 5 gram arasında değişen dozlarda kolajen peptit takviyesinin cilt, saç, eklemler ve bağ dokusuna önemli bir besin desteği sağlayabileceğini göstermektedir.

• Kolajen bazlı besin takviyelerinin, özellikle de kolajen peptitlerin en yaygın kullanımı cilt sağlığını desteklemektir.
• Kolajen peptitleri tırnak, eklem ve kemik sağlığında da önemli faydalar sağlamıştır.
• Nextida GC adı verilen özel bir kolajen peptit, GLP-1 aktivitesini artırma ve yemek sonrasında kan şekeri seviyelerinin kontrolüne yardımcı olarak insülin etkisini destekleme konularında olumlu etki göstermiştir.

Tüm bu kullanım alanları aşağıda daha detaylı şekilde ele alınacaktır.

Cilt Sağlığı ve Görünümü

Çoğu insan cilt sağlığını ve görünümünü iyileştirmek için topikal yöntemlere yönelse de, “içten gelen güzellik” kavramına giderek daha çok önem atfediliyor. Bu noktada kolajen peptitler öne çıkıyor. İnsanlar üzerinde yapılan klinik çalışmalar, kolajen peptit takviyesinin cilt için pek çok faydası olduğunu göstermektedir. Çalışmalar, genellikle altı ay boyunca günde 3 ila 5 gram arasında alınan kolajen peptit takviyesinin kırışıklık derinliğini azaltmaya ve cilt görünümünü iyileştirmeye yardımcı olan belirgin yaşlanma karşıtı etkiler gösterdiğini ortaya koymuştur.^6-10

Kolajen kaybı, cildin kırışmasının başlıca nedenidir. Bu kayıp, genellikle ciltteki kolajen yapılarında zamanla biriken hasarın etkileri ile yaşlanmaya bağlı azalan kolajen üretiminin bir araya gelmesinden kaynaklanır. Kolajen peptit takviyesi ile ilgili tüm klinik kanıtların ayrıntılı bir incelemesi, oral takviye formunda alınan kolajen peptitlerin cilt yaşlanmasının ayırt edici belirtilerini iyileştirmede etkili olduğu sonucunu göstermektedir.¹⁰

Kolajen peptit takviyesine ek olarak, cilt fibroblastlarının kolajen üretimini artırma özelliği nedeniyle silikanın yüksek biyoyararlanıma sahip formunun (kolinle stabilize edilmiş ortosilisik asit [ChOSA] veya BioSil®) kullanılması da önerilmektedir. BioSil® ile yapılan klinik çalışmalar, güneş hasarı ile erken yaşlanma belirtileri görülen 40–65 yaş arasındaki kadınlarda etkileyici sonuçlar ortaya koymuştur. Günlük 10 mg BioSil® alan kişiler, ince çizgilerde ve yüzeysel kırışıklıklarda %30 iyileşme, cilt esnekliğinde %55 artış ve tırnak kırılmaları ile saç dökülmelerinde belirgin bir azalma deneyimlediler.¹¹

Tırnak Sağlığı

Kolajen, güçlü ve sağlıklı tırnakların temel bileşenidir. Zayıf, kırılgan veya sağlıksız görünümlü tırnaklar, tırnaklardaki düşük kollajen seviyelerinin bir sonucu olabilir. Günde 5 gram kolajen peptit takviyesinin, sadece 28 gün sonra tırnak sağlığını önemli ölçüde iyileştirdiği gösterilmiştir.¹² 2017 yılında yapılan bir çalışmada, 2.500 mg kolajen peptit takviyesi tırnak büyüme hızında %12 artış ve tırnak kırılmalarında %42 azalma sağlamıştır.¹³Ayrıca, her beş kişiden dördü tırnaklarının genel görünümünün iyileştiğini belirtmiştir.

Saç Sağlığı

Araştırmalar ayrıca kolajen peptitlerin daha sağlıklı ve güçlü saçları destekleyebileceğini göstermiştir. 38–50 yaş arası 40 kadın üzerinde yapılan bir araştırmada, C ve E vitaminleri, biyotin ve hiyalüronik asit ile birlikte 5 g kolajen peptiti takviyesi kullanıldı. Saç dökülmesinin miktarını ölçmek için denekler saçlarını 60 saniye boyunca taradı, ardından eğitimli personel dökülen saçların sayısını tespit ederek kaydetti. Sonuçlar, kolajen peptit bazlı besin takviyesinin 56 gün içinde dökülen saç sayısını %28 azalttığını gösterdi.¹⁴

Eklem Sağlığı

Eklem dokusundaki kolajen kaybı, kıkırdak ve diğer eklem bileşenlerinin bozulmasına neden olabilir. Pek çok bilimsel kanıt, kolajen peptit takviyesinin eklem yapısını, hareket aralığını, esnekliği ve rahatlık hissini iyileştirmeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. 11 çift kör, plasebo kontrollü çalışmanın kapsamlı incelemesi, kolajen peptit takviyesinin eklem fonksiyonunda ve eklem rahatsızlığı ölçümlerinde önemli iyileşmeler sağladığını göstermiştir.¹⁵ Çalışmaların birçoğunda bu olumlu etkileri sağlamak için günde 10 gram doz uygulanmıştır.¹⁶

Kemik Sağlığı

Kolajen matrisinin kaybı, kemiğin hem mineral hem de kolajen içeriğinin azalmasıyla ortaya çıkan osteoporozda önemli bir rol oynar. Osteoporoz, özellikle kalça ve omurgada artan kemik kırığı riskine yol açar. Osteoporozun ortaya çıkmasını arttıran faktörler arasında sigara kullanımı, D vitamini ve/veya K2 vitamini eksikliği, hareketsiz bir yaşam tarzı yer alır. 65 yaş ve üzeri kadınlarda daha sık görülür. 

Hayvan modelleri üzerine yapılan çalışmalara göre kolajen, kemik gücünü ve yoğunluğunu artırmaya yardımcı olabilir. Kolajen peptit takviyesinin insanlarda kemik sağlığını iyileştirip iyileştirmediğini test etmek için araştırmacılar, 12 ay boyunca her gün ağızdan alınan 5 g kolajen peptitin plaseboya karşı etkisini değerlendirdi. Sonuçlar, kolajen peptit takviyesinin plaseboya kıyasla omurga ve kalça kemiği femur boynunda kemik mineral yoğunluğunu (BMD) artırdığını göstermiştir. Özellikle, bir yıl süren çalışma sonunda BMD omurgada %8’e, kalçada ise %4’e kadar çıkmıştır. Bu sonuçlar oldukça önemlidir. Kolajen peptit takviyesi alan grupta, kemik oluşumunu gösteren belirteçlerde de artış görülmüş, bu da kemik oluşumunun arttığını ve kemik yıkımının azaldığını göstermiştir.¹⁷

Bağırsak Sağlığı

Kemik suyu ve kolajen peptitleri formundaki kolajen, bağırsak sağlığını desteklemek için popüler bir öneri haline gelmiştir. Bunun başlıca nedeni, her ikisinin de yüksek miktarda glutamin amino asidi içermesidir. Glutamin, bağırsak duvarı için bir enerji kaynağı olarak kullanılır. Aynı zamanda yararlı bakterilerin çoğalmasını destekler. Doğal olarak, glutamin takviyesi bağırsak geçirgenliğini (sızdıran bağırsak sendromu) azaltmada önemli faydalar sağlamıştır.¹⁸

Kan Şekeri Kontrolü

Kolajen peptitleri, metabolik sağlığı ve kan şekeri kontrolünü destekleyebilir. Son zamanlarda, gıda bileşenlerine yanıt olarak bağırsak hücreleri tarafından hormon benzeri bir bileşik olarak salgılanan ve insandaki glukagona benzer peptid-1 (GLP-1) salgısını artıran fraksiyonların yoğunlaştırılmasıyla yeni bir kolajen peptit (Nextida® GC) geliştirilmiştir. GLP-1, vücutta insülin etkisini ve kan şekeri kontrolünü iyileştirmede, ayrıca tokluk hissini artırmada rol oynar.

Nextida® GC, GLP-1 üretimini ve salgısını artırmak için L-hücreleri olarak bilinen GLP-1 üretici hücrelerine bağlanan kolajen peptit fraksiyonları içerir. Bu etki, in vitro ve fareler üzerinde yapılan klinik öncesi çalışmalarda gösterilmiştir. İnsanlar üzerinde yapılan bir klinik çalışmada, 5 g ve 10 g dozlarında alınan Nextida’nın muhtemelen artan GLP-1 üretimi ve salgılanması sayesinde yemek sonrası kan şekeri seviyelerini %42’ye kadar azaltabildiği doğrulanmıştır. Bu da, bahsedilen kolajen peptit formunun yemek öncesi takviye olarak kullanılmasının kan şekeri kontrolünü desteklemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir.¹⁹

Kolajen Çeşitleri

Bilim insanları en az 28 kolajen türü tanımladılar. Bununla birlikte, insan vücudundaki kolajenin %90'ı Tip 1 kolajendir. Ana kolajen formlarının kısa bir açıklamasını aşağıda bulabilirsiniz.

• Tip I (vücut kolajeninin %90'ını oluşturur)
  • Deri, tendonlar, kemikler, bağlar, korneada bulunur
  • Görevi: Bağ dokularına güç ve yapı kazandırır
• Tip II
  • Kıkırdak, omurlar arası diskler ve gözlerde bulunur
  • Görevi: Eklem esnekliğini destekler ve eklemleri yastıklar
• Tip III
  • Deri, kan damarları, bağırsaklar ve akciğerlerde bulunur.
  • Görevi: Elastikiyeti ve yapısal bütünlüğü korur, genellikle Tip I ile birlikte bulunur
• Tip IV
  • Bazal membranlarda (kan damarlarının, böbreklerin ve cildin alt tabakası) bulunur
  • Görevi: Filtrelemeyi destekler ve epitel dokularda bariyer görevi görür
• Tip V
  • Saç, plasenta, kornea ve ciltte bulunur
  • Görevi:  Kolajen fibril boyutunu düzenler ve bağ dokusunda Tip I ile birlikte görev yapar

Jelatin ve Kolajen Peptitler

Kolajen takviyeleri, jelatin ve hidrolize kolajen (kolajen peptitleri olarak da bilinir) olmak üzere iki ana forma ayrılabilir.

Jelatin

Isıtıldığında yapısı bozulan kolajen, sığır veya domuz derisi, kemikleri ve kıkırdağı ya da balıktan elde edilerek jelatin haline gelir. Jelatin, yüzyıllardır hem gıda kaynağı olarak hem de geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Jelatinin birçok sert veya yumuşak kapsülün ya da sakız formundaki takviyelerin ana bileşeni olduğunu görebilirsiniz. Ayrıca kemik suyu da jelatin kaynağıdır.

Kolajen Peptitler

Hidrolize kolajen (kolajen peptitleri), jelatin kaynaklarının daha küçük amino asit zincirleri olarak ayrıştırılmasıyla elde edilir. Kolajen peptitler genellikle jelatine göre daha iyi sonuçlar verir.  Bunun nedeni, peptitlerin tek tek amino asitlere daha kolay ayrılması ve bu amino asitlerin fibroblastlar tarafından kolajen üretiminde kullanılmak üzere emilmesidir.^1,2 Kolajen peptitler ayrıca kolayca çözünür, bu da onların içecek tozlarına veya yiyeceklere eklenmesini kolaylaştırır. Yumurta kabuğu zarı, eklem dokularını desteklediği için değerli bir başka kolajen kaynağıdır. Tip I, V ve X kolajen içerir.³

Jelatin ve Kolajen Peptitler Arasındaki Farklar:

Vegan Kolajen Takviyeleri

Piyasada “vegan” kolajen olarak pazarlanan çeşitli ürünler mevcut. Ancak kolajen yalnızca hayvanlarda bulunduğu için bu terim biraz yanıltıcı olabilir.  Çoğu zaman, vegan kolajen ürünleri insandaki kolajen ile aynı amino asit oranına sahip serbest formlu amino asit sunar. Amino asitler, GDO’lu veya GDO’suz maya ile fermantasyon yoluyla üretilebilir ve ardından insan kolajeni ile aynı oranlarda hassas şekilde birleştirilebilir. Bunun arkasındaki mantık şudur: Normal kolajen takviyelerindeki amino asitleri kullanabilmesi için vücudun önce kolajeni veya kolajen peptitleri sindirim enzimleri yardımıyla serbest formlu amino asit olarak parçalaması gerekir. Serbest amino asitlerden oluşan vegan kolajen kaynakları ise bu adımı atlayarak, amino asitleri önceden sindirilmiş “serbest” formda ve vücutta doğal olarak kolajen oluşturmak için gereken kesin oranlarla sunar.

GDO’suz mayadan üretilen vegan bir kolajen ürünü olan VeCollal® ile yapılan bir çalışma, cilt sağlığı üzerine insanlar üzerinde yürütülen klinik araştırmada verilen 5 gramlık dozun, 5 g deniz kolajen peptitleriyle benzer etki gösterdiğini ortaya koymuştur.⁵ Sadece dört ila sekiz hafta içinde, VeCollal® kırışıklık derinliği, cilt pürüzlülüğü, kolajen yoğunluğu ve cilt neminde plasebo grubuyla karşılaştırıldığında, kolajen peptit takviyesinden elde edilenlerden daha iyi sonuçlar vermiştir.

Bu Yazıdan Çıkarabileceklerimiz

Kolajen takviyesi, vücuttaki kolajen seviyesini artırmak ve yaşlanmaya bağlı kolajen kaybıyla mücadeleye yardımcı olmak için popüler bir yöntem olarak öne çıkıyor.

Kolajen peptit takviyelerinin geleceği son derece parlak görünüyor.  Bunun başlıca nedeni, yakın gelecekte sağlık faydalarını pekiştirerek doğrulayacak insanlar üzerinde gerçekleştirilecek klinik çalışmalarının artacak olmasıdır.

Kuşkusuz, pazara daha fazla “yeni nesil” kolajen ürünü de girecek. Bunlar arasında vegan ve sürdürülebilir yeni formlar ile cilt, eklemler, bağırsak, saç, kaslar ve beyin gibi çeşitli dokulara veya kan şekeri kontrolü, biliş, ruh hali ve fiziksel performans gibi biyolojik işlevlere yönelik özel etkiler için tasarlanmış peptit bileşimleri yer alacak.

Referanslar:

1. Liu D, Niko M, Boran G, Zhou P, Regenstein JM. Kolajen ve jelatin. Annu Rev Food Science Technol. 2015; 6:527-57.
2. Inacio PAQ, Chaluppe FA, Aguiar GF, vd. Diyet Takviyesi Olarak Hidrolize Kollajenin Fibroblast Aktivasyonu Üzerindeki Etkileri: Sistematik Bir İnceleme. Besinler. 2024 Mayıs 21; 16 (11): 1543.
3. García-Muñoz AM, Abellán-Ruiz MS, García-Guillén AI, Victoria-Montesinos D. Diz Osteoartritinde Yumurta Kabuğu Membranının Etkinliği: Sistematik Bir İnceleme ve Meta-Analiz. Besinler. 2024 Ağustos 10; 16 (16): 2640.
4. Paul C, Leser S, Oesser S. Significant Amounts of Functional Collagen Peptides Can Be Incorporated in the Diet While Maintaining Indispensable Amino Acid Balance. Nutrients. 2019 Mayıs 15;11(5):1079.
5. Lin YK, Liang CH. YH Lin, vd. Vegan kolajenbiyomimetiğin oral takviyesi insan derisi fizyolojisi üzerinde faydalı etkilere sahiptir: Çift kör, plasebo kontrollü bir çalışma. Fonksiyonel Gıdalar Dergisi, 2024; 112:105955.
6. Kim DU, Chung HC, Choi J, Sakai Y, Lee BY. Düşük Moleküler Ağırlıklı Kolajen Peptidin Oral Alımı İnsan Cildinde Hidrasyon, Esneklik ve Kırışıklığı Artırır: Randomize, Çift Kör, Plasebo Kontrollü Bir Çalışma. Besinler. 2018 Haziran 26; 10 (7): 826.
7. Dähnhardt D, Dähnhardt-Pfeiffer S, Segger D, vd. Özel Kolajen Peptitlerinin 12 Haftalık Yutulmasıyla Dermal Kollajen Ağının Ultrastrüktürel Bütünlüğünün Restorasyonu. Dermatol Ther (Heidelb). 2024 Eylül; 14 (9): 2509-2521.
8. Kim DU, Chung HC, Choi J, Sakai Y, Lee BY. Düşük Moleküler Ağırlıklı Kolajen Peptidin Oral Alımı İnsan Cildinde Hidrasyon, Esneklik ve Kırışıklığı Artırır: Randomize, Çift Kör, Plasebo Kontrollü Bir Çalışma. Besinler. 2018 Haziran 26; 10 (7): 826.
9. Evans M, Lewis ED, Zakaria N, Pelipyagina T, Guthrie N.Bir tatlı su deniz kolajeninin cilt kırışıklıkları ve elastikiyeti üzerindeki etkinliğini değerlendirmek için randomize, üçlü kör, plasebo kontrollü, paralel bir çalışma. J Cosmet Dermatol. 2021 Mart; 20 (3) :825-834.
10. Pu SY, Huang YL, Pu CM, Kang YN, Hoang KD, Chen KH, Chen C.Cilt Yaşlanma Karşıtı Oral Kolajenin Etkileri: Sistematik Bir İnceleme ve Meta-Analiz. Besinler. 2023 Nis 26; 15 (9) :2080
11. Barel A, Calomme M, Timchenko A, vd. Fotohasarlı cilde sahip kadınlarda kolin stabilize ortosilisik asidin oral alımının cilt, tırnak ve saç üzerindeki etkisi. Arch Dermatol Res. 2005; 297 (4): 147-153.
12. Vleminckx S, Virgilio N, Asserin J, vd. Doğu Asya popülasyonunda kollajen peptit takviyesinin cilt ve tırnak sağlığı ve yaşlanmasının görünür belirtileri üzerindeki etkisi: Çift kör, randomize, plasebo kontrollü bir çalışma. J Cosmet Dermatol. 2024 Kasım; 23 (11): 3645-3653.
13. Hexsel D, Zague V, Schunck M, vd. Spesifik biyoaktif kollajen peptitleri ile oral takviye, tırnak büyümesini iyileştirir ve kırılgan tırnakların semptomlarını azaltır. J Cosmet Dermatol. 2017 Aralık; 16 (4): 520-526.
14. Trehan A, Anand R, Chaudhary G, Garg H, Verma MK. Cilt parlaklığı kollajeninin cilt ve saç matrisi üzerindeki etkinliği ve güvenliği: Sağlıklı insan deneklerde plasebo kontrollü bir klinik çalışma. Clin Cosmet Investic Dermatol. 2024; 17:581-591.
15. Simental-Mendía M, Ortega-Mata D, Acosta-Olivo CA, vd. Kolajen takviyesinin diz osteoartriti üzerindeki etkisi: güncellenmiş bir sistematik inceleme ve randomize kontrollü çalışmaların meta-analizi. Clin Exp Rheumatol. 2025 Ocak; 43 (1): 126-134.
16. Martínez-Puig D, Costa-Larrión E, Rubio-Rodríguez N, Gálvez-Martín P.Eklem Sağlığı için Kolajen Takviyesi: Kompozisyon ve Bilimsel Bilgi Arasındaki Bağlantı. Besinler. 2023 Mart 8; 15 (6): 1332.
17. König D, Oesser S, Scharla S, Zdzieblik D, Gollhofer A. Spesifik Kollajen Peptitleri Postmenopozal Kadınlarda Kemik Mineral Yoğunluğunu ve Kemik Belirteçlerini Artırır - Randomize Kontrollü Çalışma. Besinler. 2018 Ocak 16; 10 (1): 97.
18. Abbasi F, Haghighat Lari MM, Khosravi GR, vd. Yetişkinlerde glutamin takviyesinin bağırsak geçirgenliği üzerindeki etkileri üzerine klinik çalışmaların sistematik bir incelemesi ve meta-analizi. Amino asitler. 2024 Ekim 13; 56 (1): 60.
19. Grasset E, Briand F, Virgilio N, vd. Spesifik Bir Kolajen Hidrolizat, Normoglisemik ve Prediyabetik Farelerde Postprandial Glikoz Toleransını ve Sağlıklı, Normoglisemik ve Prediyabetik İnsanlarda İlk Kavram Kanıtı Çalışmasında Geliştirir. Gıda Bilimi Nutr. 2024 Ekim 20; 12 (11): 9607-9620.